«روز واقعه» یکی از آثار الگو در سینمای ایران است. این ویژگی نیز به واسطه کیفیت فنی فیلم که در جای خود بسیار مطلوب است به وجود نیامده، بلکه نوع نگاهی که فیلمساز به مدد فیلمنامه بهرام بیضایی به عاشورا داشته باعث شده در سینمای کشورمان جاودانه شود. قصه «روز واقعه» درباره جوانی مسیحی است که به تازگی مسلمان شده و در روز عروسی خودداری می‌شنود که او را به یاری می‌خواند. این ندا سرآغاز تحولی عظیم برای اوست تا وی را به سفر بکشاند که نهایش عصر روز عاشوراست.
زیبایی‌های معنایی «روز واقعه» در چند شکل نمود پیدا می‌کند که مختصر به آن اشاره می‌کنیم. ابتدا اینکه این فیلم به ما می‌گوید امام حسین (ع) و پیامش محدود به شیعیان نیست بلکه تمام جهان می‌تواند شنونده پیام ایشان باشد. این مسئله را در برخی اظهار نظرهایی که از سوی برخی فرهیختگان غیر مسلمان در دنیا می شنویم به خوبی می‌توان مشاهده کرد. در این رابطه چند اظهار نظر پیرامون امام حسین (ع) را که صاحب نظران غیر مسلمان بیان کرده‌اند، می‌آوریم.
ماهاتما گاندی: من زندگی امام حسین (ع)، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خواندهام و توجه کافی به صفحات کربلا نمودهام و بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین (ع) پیروی کند.
چارلز دیکنز: اگر منظور امام حسین جنگ در راه خواسته‌های دنیایی بود، من نمی‌فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم می‌نماید که او فقط به خاطر اسلام، فداکاری خویش را انجام داد.
ادوارد براون: آیا قلبی پیدا می‌شود که وقتی درباره کربلا سخن می‌شنود، آغشته با حزن و درد نگردد؟! حتی غیر مسلمانان نیز نمی‌توانند پاکی روحی را که در این جنگ اسلامی در تحت لوای آن انجام گرفت انکار کنند.
مهمترین عامل موفقیت «روز واقعه» را باید در فیلمنامه این کار جستجو کرد. فیلمنامه این فیلم یک اثر بسیار متفاوت در سینمای ایران است، فضاسازی و شخصیت‌پردازی در این فیلمنامه به درستی انجام شده است و به خوبی شرایط را توضیح می‌دهد، این در حالی است که در سینما نمی‌توان شخصیت ائمه را به تصویر کشید، به همین دلیل این فیلمنامه به گونه‌ای نوشته شده است که داستان آن ساعاتی بعد از حضور امام حسین (ع) در مکان‌های مختلف تا کربلا را به تصویر می‌کشد. در این کار اسطوره اصلی امام حسین(ع) است که قهرمان برای رسیدن به وی سفری را آغاز می‌کند، اما در همین مسیر اتفاقات متعددی را تجربه می‌کند و همین مراحل باعث می‌شود قهرمان به حقیقت دست یابد و در پایان فیلم بگوید من حقیقت را بر سر نیزه دیدم. این شکل از اسطوره‌سازی سال‌هاست در سینما فراموش شده و تنها آثاری چون «مختارنامه» توانسته‌اند تا حدودی به این حیطه ورود کنند.
«روز واقعه» در پس قصه به برخی تعصبات عربی در فیلم هم اشاره دارد. در فیلم می‌بینیم که تنها با گذشت 50 سال از رحلت حضرت رسول شرایط برای مسلمانان به گونه‌ای رقم خورده که نژاد عربی را عاملی برای برتری خود می‌دانند و در این میان حضور عبدالله نصرانی یک یادآوری برای این مهم است که اگر در پی دستیابی به ایمان واقعی هستید باید پیروی کننده این آیه مبارکه باشیم؛ «إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ».
جدا از بحث فیلمنامه «روز واقعه» کلاسی از بازیگری را در سینما ارائه می‌دهد. عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، مهدی فتحی، سعید نیک‌پور و ... تنها بخشی از بازیگران این فیلم را تشکیل می‌دهند. نقش نخست این فیلم را علیرضا شجاع نوری ایفا می‌کند. این انتخاب بسیار شایسته و خوب انجام شد چون شجاع نوری با گریمی که به رویش انجام شده با نقشش همخوانی کامل دارد، همچنین نو بودن چهره وی که کمک می‌کند تا تماشاگران وی را بهتر بپذیرند. نکته دیگر این فیلم به نقش‌های فرعی برمی‌گردد. کارگردان در «روز واقعه» برای کوچکترین نقش‌ها از وجود بازیگران مطرح بهره برده است. همین امر به فیلم کمک کرده تا جذابیت‌های ویژه‌ای در نحوه روایت داستان به وجود آید.
درباره این فیلم باید افزود؛ «روز واقعه» برخلاف بسیاری از فیلم‌های مذهبی و مناسبتی، برچسب «سفارشی» به آن نچسبید و دسته‌های مختلف هنرمندان با نگاه‌های متعدد، به‌عنوان تیم سازنده اثر، نقش‌آفرینی داشتند. قطعا همین حضور طیف‌های مختلف هنری در «روز واقعه» سبب شد تا این فیلم هیچ‌گاه در حریم جریانی خاص محصور نمانده و به‌عنوان یک اثر مردمی، محبوب گروه‌های مختلف و شبکه‌های متعدد تلویزیونی باشد.
درباره مسائل فنی این فیلم هم تا به حال بسیار سخن گفته شده که تکرار آن بی‌مورد است تنها به صورت اشاره می‌گویم این کار در بازیگری، فیلمبرداری، مزانسن، صدا، کارگردانی و... یکی از اتفاقات خوب سینما محسوب می‌شود، اما افسوس که چنین کاری دیگر در سینما تجربه نشد چون هرگاه تصمیمی برای ساخت در این رابطه صورت گرفته کار با مشکلاتی رو به رو شده است. آخرین نمونه این اتفاق را در فیلم رستاخیز ساخته بهرام بیضایی می‌توان مشاهده کرد.
به قلم؛ داوود کنشلو
